Σάββατο 1 Μαρτίου 2014

"Χελιδόνα έρχεται απ τη Μαύρη θάλασσα..." Καλό μήνα και μην ξεχάσετε να βάλετε τον "μάρτη"





Μάρτης αποκαλείται έθιμο στο οποίο ένα βραχιολάκι που αποτελείται από ένα κόκκινο και ένα άσπρο σχοινάκι ή κλωστές που έχουν στριφτεί / πλεχτεί και το οποίο φοριέται την 1η Μαρτίου στην Ελλάδα, την Βουλγαρία (εκεί αποκαλείται Μαρτενίτσα), τη Ρουμανία, την ΠΓΔΜ και τη Μολδαβία.
Παντού στην Ελλάδα επικρατεί η συνήθεια να δένουμε στο αριστερό, ή και στα δύο χέρια λίγο πιο πάνω από τον καρπό, ένα βραχιολάκι από κόκκινη και λευκή κλωστή. Η κλωστή αυτή μπαίνει στην πρώτη Μαρτίου, και πέφτει από μόνη της, ή βγαίνει την τελευταία μέρα του Μαρτίου, από όπου και πήρε το όνομα «Μάρτης». Στην Βουλγαρία, το βραχιολάκι αυτό αποτελείται από χοντρότερα σχοινάκια για τους άνδρες και πολύ πιο λεπτά για τις γυναίκες.
Είναι ένα έθιμο σύμφωνα με το οποίο αυτός που φορά το Μάρτη, κυρίως τα μικρά παιδιά, προστατεύονται είτε από ασθένειες γενικά ή «για να μην τα κάψει ο ήλιος» / για να «μην τα μαυρίζει ο ήλιος» ή για να μην "τα πιάνει το μάτι". 

Συμβολικά το λευκό και το κόκκινο χρώμα το συναντάμε συχνά στη δεισιδαιμονία όταν είναι να αποτρέψουμε κάποιο κακό. Αυτό μνημονεύεται και από τους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς.
Το ιδιότυπο αυτό ασπροκόκκινο βραχιολάκι όταν έφευγε ο Μάρτιος στην κεντρική Ελλάδα τουλάχιστον το έβγαζαν και το κρεμούσαν στο πιο ψηλό κλαδί των δένδρων που ήταν πλησίον στα σπίτια με τις χελιδονοφωλιές και αυτό γιατί: Ο Μάρτιος είναι, ο μήνας της εαρινής μετανάστευσης πτηνών από την Αφρικανική ήπειρο στην Ελλάδα κυρίως και στα Βαλκάνια κατ΄ επέκταση.
Τα πτηνά αυτά μεταφέρουν συχνότατα ασθένειες των θερμότερων κλιμάτων που με την αυξημένη υγρασία της άνοιξης επωάζονται. Στη λαογραφία αναφέρεται πως τα παιδιά πρέπει να σέβονται, να αγαπούν και να μην πειράζουν τα χελιδόνια επειδή λειτουργούσαν ως «οικόσιτα» πτηνά που έκτιζαν τις φωλιές τους στους τοίχους των σπιτιών με το σκεπτικό ότι ήταν χρήσιμα εξολοθρεύοντας τα έντομα, κυρίως κουνούπια, που ήταν βλαβερά για τον άνθρωπο και τα οποία κουνούπια τα ίδια τα χελιδόνια μετέφεραν στο πτέρωμα τους από το ταξίδι τους από την Αφρική. Ο ένας λόγος ήταν εν μέρει αυτός, ο δεύτερος λόγος ήταν ότι οι παλαιότεροι γνώριζαν για τις ασθένειες αυτές και δεν ήθελαν τα παιδιά τους.


Μαζί με τα υγιή χελιδόνια και άλλα πουλιά μεταναστεύουν και ασθενή. Ειδικά το ασθενές χελιδόνι εάν δει κόκκινο χρώμα το αποφεύγει και δεν πλησιάζει, αντιθέτως το υγιές χελιδόνι μαζεύει την ασπροκόκκινη κλωστίτσα που την βρίσκει στο ψηλό κλαδί του δένδρου και την μεταφέρει στην φωλιά του για να αποτρέψει την χρήση της από τον ασθενή εισβολέα και να κλωσήσει τα υγιή αυγά του. Για τον λόγο αυτό της υγείας οι παλαιότεροι είχαν σκαρφιστεί την χρησιμότητα των χελιδονιών, κυρίως, και απέτρεπαν τα παιδιά να παίζουν μαζί τους και να πλησιάζουν τις χελιδονοφωλιές.